Nepal, „kraina hojnie obdarowana przez Boga” – od północy otoczona himalajskimi ośmiotysięcznikami, a od południa pokryta żyznym krajobrazem subtropikalnym, leży na wysokości 1330 m n.p.m. Katmandu – miasto drewnianych świątyń.
Według legendy miasto to powstało dzięki buddyjskiemu świętemu Mandziuśriemu, który swoim mieczem przebił naturalną ścianę doliny, którą w czasach prehistorycznych wypełniało ogromne jezioro, tworząc w ten sposób przestrzeń dla jej osadnictwa. Badania archeologiczne potwierdziły istnienie jeziora, według nich wyschło ono 10 000 lat temu. Archeolodzy datują pierwsze stałe osadnictwo w Dolinie Katmandu na II wiek p.n.e.
Miejsca pielgrzymek – stupy
Od samego początku religia odgrywała kluczową rolę we wzroście i rozwoju Katmandu. Stupa Swajambhunáth była ważnym miejscem pielgrzymek buddystów, a święta rzeka Bagmati przyciągała hinduskich pielgrzymów.
Każda stupa (uświęcona, okrągła budowla zawierająca relikwie buddyjskie) reprezentuje ucieleśnienie Buddy i przypomina o jego oświeconym umyśle w postaci wewnętrznego spokoju i pokoju. Jego poszczególne części symbolizują pięć naturalnych żywiołów całego stworzenia: ziemię, wodę, ogień, powietrze i eter. Zwężająca się piramida na szczycie przedstawia trzynaście poziomów świadomości w drodze do Nirwany. Oczy Buddy, symbolizujące trzecie oko – miejsce mądrości i wewnętrznego wglądu oraz wydatnie wyciągnięty nos reprezentują zjednoczenie z najwyższą oświeconą świadomością.
Stupa Swayambhunath
Jednym z najświętszych miejsc w Katmandu jest Stupa Swajambhunath, która według starożytnej legendy wyrosła z kwiatu lotosu unoszącego się na powierzchni ówczesnego jeziora. Jednak jego faktyczne pochodzenie wiąże się z wizytą indyjskiego króla Ashoki i początkami szerzenia się buddyzmu w czasach Imperium Maurjańskiego ponad 2 tys. lat temu.
Jej obecny kształt pochodzi z przełomu XVII i XVIII w., a w kompleksie świątynnym do dziś rozbrzmiewa mantra Om mani padme hum (O najczystsza kroplo wody w kwiecie lotosu), młynki modlitewne kręcą się, a trzepoczące na wietrze flagi niosą święte słowa mantr w świat i do serc tych, którzy potrafią je uchwycić. W tym wszystkim szaleją gangi małp, dla których nie ma nic świętego, bo przecież i one mają tu swój bezpieczny oraz wolny raj w postaci pełnej szacunku tolerancji miejscowej ludności. W każdej z nich, ludzie dostrzegają legendarnego Hanumana – ucieleśnienie oddania i bezinteresownej służby małpiego bohatera królowi Ramie, co miało miejsce w starożytnych czasach indyjskiej Ramajany.
Wielka Stupa Boudhanath
Boudhanath położona jest w północno-wschodnim regionie Katmandu – jedna z największych stup na świecie. Jej najbliższe otoczenie zamieszkują przede wszystkim Tybetańczycy, dla których jest to centrum ich kultury na emigracji w Nepalu, a przede wszystkim buddyzmu tybetańskiego z jego czterema szkołami.
To tutaj setki tybetańskich pielgrzymów recytują święte sutry, obracają młynki modlitewne i powtarzają mantry podczas tradycyjnego kultu w formie pokornego rytuału twarzą w ziemię, obejmującego całe ciało, aby symbolicznie odzwierciedlić odległość od najświętszej góry Kailash w tybetańskiej części Himalajów.
Święte miejsce hinduizmu
Sercem Katmandu jest Pashupatinath – jedna z najświętszych hinduskich świątyń i miejsc pielgrzymkowych poświęcona potężnemu Śiwie w postaci Pashupati – władcy wszelkich przemian, który przypomina człowiekowi o przemijaniu fizycznego istnienia życia, a jednocześnie nieśmiertelności jego duchowej istoty bytu. Często palą się tu pogrzebowe stosy kremowanych, ludzkich ciał, czemu towarzyszą dźwięki rytmicznie śpiewanych mantr. Jednym z najsłynniejszych festiwali, które się tu odbywają, jest święto Shiva ratrí, czyli wielka noc Śiwy.